Seks is fijn; je leert er de ander en jezelf beter mee kennen. Het is belangrijk dat iedereen seksualiteit kan ontdekken op zijn eigen manier. Maar tijdens het ontdekken zijn er wel een aantal zaken waar je rekening mee moet houden. Er bestaat namelijk een mogelijkheid dat je een soa kunt oplopen. De vraag: ‘Hoe kan je een soa voorkomen?’ is dan ook heel belangrijk. Want voorkomen is nu eenmaal beter dan genezen. Wij leren je hoe je veilig seks kunt hebben.
Waarom een soa voorkomen?
Een soa is een seksueel overdraagbare aandoening. Er zijn verschillende soorten soa’s, maar deze worden allemaal op dezelfde manier overgedragen, namelijk door seksueel contact. Je kunt het krijgen door onbeschermde vaginale, anale of orale seks.
Veel soa’s zijn eenvoudig te behandelen en te genezen. Toch is het altijd beter om een soa te voorkomen om de volgende redenen: [1]
- Er kunnen klachten ontstaan, zoals jeuk, een branderig gevoel of pijn bij het plassen. Deze klachten kunnen na verloop van tijd erger worden.
- Je kunt een soa overdragen aan anderen. Dit wil je niet omdat de ander dan ook klachten kan krijgen en/of de soa verder verspreidt.
- Een soa-test en behandeling kost in sommige gevallen geld. Ben je onder de 25 jaar? Dan kun je gratis terecht bij de GGD.
- Er zijn soa’s waarvan je niet kunt genezen, zoals hiv.
Verschillende soorten soa’s
Als je op het internet zoekt, kom je heel veel verschillende soa’s tegen. De bekendste is chlamydia, maar ook gonorroe wordt steeds bekender. Volgens Soa Aids Nederland zijn deze soa’s actief in Nederland. [2]
- Chlamydia: dit is de meest voorkomende soa in Nederland. Geeft vaak geen klachten.
- Genitale wratten: er ontstaan wratten rond de geslachtsdelen.
- Gonorroe: een bacteriële infectie met afscheiding en pijn bij het plassen.
- Herpes: een virus dat blaasjes rond de geslachtsdelen of de mond veroorzaakt. Dit is een terugkerend virus.
- Hepatitis B: een infectie die leverontsteking veroorzaakt en ernstige complicaties kan geven.
- Hiv: ernstige soa die het immuunsysteem aantast en zonder medicijnen tot aids kan leiden.
- HPV: virus dat genitale wratten en een verhoogd risico op baarmoederhalskanker kan veroorzaken.
- Schaamluis: kleine insecten die voor jeuk in de schaamstreek zorgen.
- Schurft: huidinfectie die hevige jeuk en rode bultjes veroorzaakt.
- Shigella: bacteriële infectie die vaak door orale seks wordt overgedragen.
- Syfilis: kan zonder behandeling voor orgaanschade zorgen.
- Trichomonas: zorgt vaak voor vaginale klachten zoals jeuk, sterke geur of afscheiding.
Word niet bang van deze lange lijst. Sommige soa’s komen weinig voor in Nederland. De meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen in Nederland zijn Chlamydia, gonorroe en syfilis.
Hoe loop je een soa op?
Je kunt op verschillende manieren een soa krijgen. De meeste aandoeningen krijg je door onveilige vaginale of anale seks. Echter, sommige soa’s kun je ook oplopen door orale seks. Dus bijvoorbeeld wanneer je iemand beft, pijpt, vingert of aftrekt zonder condoom.
Een soa krijg je door sperma, vaginaal vocht, contact tussen de slijmvliezen, huid-op-huidcontact en soms ook via bloed. Je hoeft dus niet per sé seks te hebben om een soa te krijgen. Kom je in contact met bloed, bijvoorbeeld door een onhygiënische piercing of als je jezelf prikt met een naald met bloed van iemand anders, dan kun je hier de soa’s, hepatitis B, C, hiv of syfilis van krijgen. [3]
Bovendien hoeft de partner waarmee je seks heeft geen klachten te hebben. Hij/zij weet soms niet dat diegene een soa heeft en geeft het daardoor onopgemerkt aan jou door. Ook als je sekspartner zegt dat hij/zij zeker weten geen soa heeft, is het belangrijk om voorzichtig te zijn en een condoom te gebruiken.
SOA in cijfers volgens het RIVM
- In 2023 lieten 4% meer mensen zich testen op een soa ten opzichte van 2022.
- Er werden in totaal 172.113 consulten uitgevoerd bij Centrum Seksuele Gezondheid.
- 21% van de mensen die zich lieten testen, bleek een soa te hebben.
- Chlamydia was in 2023 de meest gediagnosticeerde soa.
- Het aantal diagnoses van gonorroe steeg met 31% ten opzichte van 2022.
- In 2024 kregen 141 mensen de diagnose hiv. [4]
Symptomen van een soa
Iedere soa is anders en geeft andere symptomen. Ook tussen mannen en vrouwen kunnen de klachten verschillen. En soms geeft het helemaal geen klachten. De kans bestaat dus dat je een soa hebt, maar hier niets van merkt.
Dit zijn veel voorkomende symptomen van een soa:
- Afscheiding
- Een andere geur
- Blaasjes rondom het geslachtsdeel
- Bloedverlies terwijl je niet ongesteld moet worden
- Bloedverlies na de seks
- Pijn bij het plassen
- Irritatie van de huid
- Wratten
- Pijn bij de anus
- Jeuk in de bilspleet
- Vocht uit de anus
Je hoeft deze klachten dus niet te ervaren als je een soa hebt. Echter, wanneer je wel een of meer van bovenstaande symptomen hebt, kan dit wijzen op een soa.
Hoe kan je een soa voorkomen?
Een soa kan voor ongemak zorgen, maar hoe kan je een soa voorkomen? Je kunt het nooit 100% voorkomen, maar je kunt de kans wel een stuk kleiner maken. [5] Met de volgende maatregelen verlaag je de kans op een soa:
- Vrijen met een condoom
- Vaccinatie tegen HPV en hepatitis B
- PrEP gebruiken als je een hoger risico loopt op hiv
1. Veilig vrijen met condoom
Met een condoom kun je veilig vrijen met je partner. Gebruik daarom altijd een condoom wanneer je seks hebt. Bij orale seks gebruik je een condoom of een beflapje. Er zijn tegenwoordig condooms en beflapjes in verschillende maten en smaken verkrijgbaar.
Sommige mensen vinden het lastig om te beginnen over condooms. ‘Het haalt je uit het moment’ horen we wel eens. Echter, het is heel belangrijk om hier goed over te communiceren met je sekspartner. Bedenk van tevoren wat je wilt zeggen en wees duidelijk. Zeg dat je geen soa wilt krijgen of niet zwanger wilt worden. De ander moet jouw wensen respecteren. Gebeurt dit niet? Je hoeft nooit seks te hebben tegen je wil in. Je bent altijd vrij om te stoppen, ook als jullie al begonnen zijn. [6]
2. Vaccinatie tegen HPV en hepatitis B
De meeste soa’s voorkom je door een condoom te gebruiken. Er zijn echter ook soa’s die overgedragen worden via huid-op-huidcontact, zoals genitale wratten en herpes. Je verkleint het risico op deze soa’s wel door een condoom te gebruiken, maar je kunt ze nooit helemaal voorkomen.
HPV is een virus dat wordt overgedragen via seksueel contact. Vrijwel iedereen die seksueel actief is, heeft dit virus ooit in zijn of haar leven gehad. Je merkt meestal niets van HPV, maar het kan wel genitale wratten en baarmoederhalskanker veroorzaken als je lichaam het virus niet goed opruimt. Om dit te voorkomen, haal je de HPV-vaccinatie.
Daarnaast is er ook een vaccinatie voor hepatitis B. Deze soa geeft ernstige klachten, zoals vermoeidheid, misselijkheid en koorts. Door de vaccinatie te halen, kun je het virus niet meer krijgen.
3. Hiv voorkomen met PrEP
Hiv is een ernstige soa. Het is het virus dat aids veroorzaakt. Echter, de meeste mensen met hiv krijgen tegenwoordig geen aids meer. Dit komt door de beschikbare medicijnen. Deze moet je wel je hele leven lang blijven slikken.
Sommige mensen lopen een groter risico om hiv te krijgen, bijvoorbeeld als je man bent en seks hebt met mannen of als je seks hebt met iemand die uit een land komt waar veel mensen hiv hebben. [7] Tegenwoordig slikken veel mensen PrEP om geen hiv te krijgen. Dit is een medicijn dat je beschermt tegen hiv. Wanneer je PrEP iedere dag of voor en na de seks inneemt, is de kans op hiv heel klein. [8]
Het is sinds een aantal jaar mogelijk om een recept te krijgen voor PrEP bij de GGD. Je kunt het dan zelf ophalen bij de apotheek. Denk je dat je een groter risico op hiv loopt? Laat je dan informeren door je huisarts of een arts bij de GGD.
Maar let op: PrEP beschermt niet tegen andere soa’s. Dus ook als je PrEP slikt, is het belangrijk om een condoom te dragen.
Kan je ook veilig vrijen zonder condoom?
Door een condoom te gebruiken, kun je de meeste soa’s voorkomen. Maar wat nu als je seks wilt hebben zonder condoom? Als je een vaste partner hebt, is dit mogelijk. Echter, de seks is pas veilig als jullie beide zeker weten dat jullie geen soa hebben. Doe daarom allebei een soa-test om erachter te komen. Voordat jullie de uitslag hebben, is het het beste om een condoom te gebruiken.
Hebben jullie beide nog nooit seks gehad met iemand anders? Dan hoef je geen condoom te gebruiken. Ook als jullie elkaar alleen zoenen of met de hand aanraken, is dit veilig zonder condoom. Als jullie geen condoom gebruiken en er geen andere vorm van anticonceptie in het spel is, loop je wel het risico om zwanger te worden.
Laat je testen
Steeds meer mensen laten zich testen op een soa: hartstikke goed! In 2023 steeg het aantal mensen dat zich liet testen met 4%. [9] Vermoed je dat je een soa hebt? Dan is het belangrijk om je te laten testen bij de huisarts of de GGD. Niet alleen voorkom je klachten en problemen in de toekomst, maar ook geef je het dan niet door aan iemand anders. Ook als je een nieuwe relatie start en graag seks wilt hebben zonder condoom, kan je je laten testen.
Er bestaan ook testen die je thuis kunt doen. Deze kan je online kopen. Kijk wel altijd goed naar de betrouwbaarheid van deze testen. Een test bij de huisarts of de GGD is altijd vertrouwelijk.
Heb je toch een soa? Zo is het te behandelen
Denk je dat je een soa hebt? Geen zorgen, een soa is in de meeste gevallen goed te behandelen. Het is belangrijk dat je er op tijd bij bent. Zo voorkom je ergere klachten in de toekomst. Als je een bacteriële soa hebt, zoals chlamydia, gonorroe en syfilis, bestaat de behandeling uit antibiotica. Tijdens de behandeling kan je beter geen seks hebben.
Wanneer de soa door een virus is veroorzaakt, is de behandeling vaak iets gecompliceerder. Zo blijft het herpesvirus bijvoorbeeld altijd in je lichaam en kan het terugkeren. De huisarts of GGD-arts bespreekt met je welke behandeling passend is.
En erg belangrijk: vergeet je sekspartners niet te informeren. Zij kunnen ook een soa hebben en moeten zich laten onderzoeken.
Vragen over soa’s?
Heb je vragen over hoe je een soa kunt voorkomen? Of wil je meer weten over anticonceptie? Een seksuoloog geeft antwoord op al je vragen, zonder oordeel.
Veel mensen denken dat een seksuoloog alleen voor mensen met seksuele problemen is, maar dit is niet waar. Ook voor mensen die voor het eerst te maken krijgen met seks of vragen hebben over hun seksualiteit is een seksuoloog de aangewezen persoon. Lees hier waar een seksuoloog allemaal mee kan helpen.
Heb je behoefte aan een gesprek? Vraag gerust een gratis kennismakingsgesprek aan.
Veelgestelde vragen een soa voorkomen:
Wat is de beste manier om een soa te voorkomen?
De beste manier om een soa te voorkomen is door een condoom te gebruiken wanneer je seksueel contact hebt.
Ben ik beschermd tegen alle soa’s met een condoom?
Wanneer je seks hebt met een condoom ben je tegen de meeste soa’s beschermd, zoals chalmydia en gonorroe (de meest voorkomende soa’s). Condooms bieden echter geen totale bescherming tegen soa’s die via huid-op-huidcontact worden overgedragen, zoals herpes en genitale wratten.
Bij wie kan ik terecht met vragen over seks?
Heb je vragen over condooms, soa’s of seksualiteit in het algemeen? Dan kun je altijd terecht bij een seksuoloog. Een seksuoloog geeft informatie en voorlichting over veilige seks, anticonceptie, zwangerschap en meer.
Bronnen:
[1] https://www.zwangerenportaal.nl/jullie-seksleven-op-nul-na-de-geboorte-van-jullie-kind-een-praktijkvoorbeeld